Στην υπόθεση CLERIDES & KYNIGOS οι αιτητές ήταν εναγόμενοι σε αγωγή που καταχωρήθηκε το έτος 1990. Η συνολική εκδίκαση της υπόθεσης (πρωτόδικα καικατ’ έφεση) διήρκησε 12 χρόνια και 24 ημέρες. Προσέφυγαν στο ΕΔΑΔ λόγω της καθυστέρησης της εκδίκασηςτης υπόθεσης τους και της μη παροχής αποτελεσματικής θεραπείας. Το ΕΔΑΔκαταδίκασε τη Κύπρο για παραβίαση του Άρθρου 6.1 της ΕΣΔΑ και άρθρο 13 ΕΣΔΑ[1]και επιδίκασε χρηματική αποζημίωση.
Στην υπόθεση PAROUTIS ο αιτητής καταχώρησε στα Κυπριακά Δικαστήρια αστικήαγωγή αξιώνοντας αποζημιώσεις λόγω ζημιάς και τραυματισμών που υπέστηκε σεαυτοκινητιστικό δυστύχημα. Η εκδίκαση της υπόθεσης του στα Κυπριακά Δικαστήρια ( Πρωτόδικα και κατ έφεση)διήρκησε 8 χρόνια και εννέα ημέρες, ενώ τελικά δεν εκδικάστηκε κατ’ έφεση, καθ’ ότι έκλεισε με συμβιβασμό μεταξύ τωνδιαδίκων. Ο Αιτητής προσέφυγε στο ΕΔΑΔδιαμαρτυρόμενος ότι η υπόθεση του, δεν δικάστηκε εντός του εύλογου χρόνου κατά παράβασητου Άρθρου 6.1 της ΕΣΔΑ, ανεξαρτήτως του συμβιβασμού της υπόθεσης. Το ΕΔΑΔκαταδίκασε τη Κύπρο για παραβίαση του Άρθρου 6.1 της ΕΣΔΑ και άρθρο 13 ΕΣΔΑ[2]και επιδίκασε χρηματική αποζημίωση.
Μεταξύ των ετών 2003 – 2006, καταχωρήθηκαν ήδη άλλεςεικοσιπέντε ατομικές προσφυγές εναντίον της Κύπρου, με βασικό ισχυρισμό την παραβίασητου εύλογου χρόνου εκδίκασης δικαστικών υποθέσεων των αιτητών.
Η Κυπριακή Δημοκρατία προς συμμόρφωση της με τις δύοανωτέρω αποφάσεις του ΕΔΑΔ, θέσπισε τον περί Αποτελεσματικών Θεραπειών γιαΠαραβίαση του Δικαιώματος σε Διάγνωση Αστικών Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων σεΕύλογο Χρόνο Νόμος του 2010 (Ν. 2(I)/2010). Σκοπός της θέσπισης του Ν.2(Ι)/2010ήταν να παρέχεται σε πρόσωπα το δικαίωμα αποτελεσματικής θεραπείας στιςπεριπτώσεις όπου δεν εκδικάζεται μια υπόθεση ενός διαδίκου εντός εύλογο χρόνο. ΟΝόμος δεν εφαρμόζεται σε ποινικές υποθέσεις, αλλά μόνο στις υποθέσειςΕπαρχιακών Δικαστηρίων, όσο και υποθέσεις που βρίσκονται ενώπιον του ΑνώτατουΔικαστηρίου (παραπομπή – σε ποιο σημείο του νόμου γίνεται αυτή η αναφορά).
Ο Ν. 2(Ι)/2010 αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατίσυνιστά εσωτερικό ένδικο μέσο. Άρα ο κάθε παραπονούμενος δεν μπορεί ναπροσφύγει στο ΕΔΑΔ για ισχυριζόμενη παραβίαση του Άρθρου 6.1, χωρίς να έχειαναζητήσει θεραπεία στη Δημοκρατία μεβάση το Ν. 2(Ι)/2010 προβεί γιατί δεν θα έχει εξαντλήσει όλα τα εσωτερικά ένδικα.Αυτό επιβεβαιώθηκε και από το ΕΔΑΔ στην υπόθεση Panayi v.Cyprus[3], που το ΕΔΑΔ απέρριψε την προσφυγή ως απαράδεκτη λόγωμη εξάντλησης των εσωτερικών ένδικων μεσών ήτοι του Ν. 2(Ι)/2010, που οιθεραπείες του ήταν διαθέσιμες στον αιτούντα για ένα χρόνο μετά από τηνημερομηνία έναρξης ισχύος του Νόμου. ΤοΕΔΑΔ έκρινε, τότε, ότι το σύνολο των διορθωτικών μέτρων και/ήθεραπειών που προβλέπονται από τον Ν.2(Ι)/2010 είναι αποτελεσματικά υπό τηνέννοια ότι είναι ικανά να εμποδίζουν την συνέχιση της φερόμενης παραβίασης τουδικαιώματος εκδίκασης εντός εύλογου χρόνου και να παρέχουν επαρκή δικαστικήπροστασία για κάθε παραβίαση που έχει ήδη συμβεί.
Η Κυπριακή Δημοκρατία στις 28/05/2013 υπόβαλε στηνΕπιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης το σχετικό Action Plan[4] με το οποίο υποστήριξε ότι έλαβε όλα τα αναγκαίαδιορθωτικά μέτρα για τερματισμό των παραβιάσεων για τις οποίες καταδικάστηκεσχετικά και αιτήθηκε από την αρμόδια Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου τηςΕυρώπης όπως τερματίσει την υπόθεση εναντίον της Κύπρου. Συνοπτικά, αναφέρθηκεότι το δικαστικό σύστημα βελτιώθηκε με σκοπό την πρόληψη μελλοντικώνπαραβιάσεων σχετικά με το Άρθρο 6.1 της Σύμβασης, καθώς επίσης ότι με το Ν.2(Ι)/210 πλέον έχει εφαρμόσει ένα αποτελεσματικό ένδικο μέσο, που παρέχειαποτελεσματική θεραπείας σε όσους επικαλούνται ότι λόγο του παρατεταμένου χρόνου εκδίκασης τωνυποθέσεων τους, παραβιάστηκαν δικαιώματα τους και άρα έχει συμμορφωθεί με τιςεπιταγές του άρθρου 13 της Σύμβασης.
Σχετικά με τα ατομικά μέτρα, που αφορούσαν το Άρθρο6.1, όσοι προσέφυγαν στο ΕΔΑΔ και διαπιστώθηκε παραβίαση και επιδικάστηκαναποζημιώσεις, είχαν αποζημιωθεί, εκτόςαπό στην υπόθεση Shacolas v. Cyprus[5], όπου το Ανώτατο Δικαστήριο, λαμβανομένων υπόψη τωνιδιαίτερων περιστατικών της διέταξε την επανεκδίκαση της υπόθεσης.
Όσον αφορά τα γενικά μέτρα, η Κυπριακή Δημοκρατίαστο σημείωμα της ανέφερε ότι πλέον ανατέθηκε σε ένα δικαστή του ΑνώτατουΔικαστηρίου να παρακολουθεί στατιστικά στοιχεία σχετικά με παλαιότερεςυποθέσεις και να ενημερώνει τακτικά το Ανώτατο Δικαστήριο για την εξέλιξη τωνδικαστικών διαδικασιών. Η δικαιοδοσία των μονομελών συνθέσεων στα επαρχιακά δικαστήριααυξήθηκε με αποτέλεσμα να μειωθεί ο αριθμός τον των περιπτώσεων στις οποίες χρειαζόταν2 ή 3 δικαστές να καθίσουν μαζί για να ακούσουν μια υπόθεση και, κατά συνέπεια,διασώθηκε δικαστικός χρόνος. Διαφοροποιήθηκαν οι κλίμακες εκδίκασης των επαρχιακών Δικαστώνσε αστικές υποθέσεις. Το ΑνώτατοΔικαστήριο καθιέρωσε σύστημα παρακολούθησης έκδοσης των αποφάσεων εντός τουπροβλεπόμενου χρόνου ώστε οι ενδιάμεσες αποφάσεις να πρέπει να εκδίδονται εντός2 μηνών και οι τελικές εντός 6 μηνών. Αν οι τελικές ή οι ενδιάμεσες αποφάσειςπαραμείνουν για περισσότερο από 6 ή 2 μήνες αντιστοίχως, ο Πρόεδρος τουΑνώτατου Δικαστηρίου εξετάζει το ζήτημα με επιστολή στον εν λόγω δικαστή, που κατατίθεταιστον προσωπικό του φάκελο και λαμβάνεται υπόψη για σκοπούς προαγωγής.Θεσπίστηκαν πειθαρχικά μέτρα εναντίον δικαστών που δεν συμμορφώνονται με τιςοδηγίες του Ανώτατου Δικαστηρίου που προβλέπονται από τον Κανονισμό για τηνέγκαιρη έκδοση δικαστικών αποφάσεων. Ο τόκος στις αποζημιώσεις σε αστικέςυποθέσεις πλέον υπολογίζεται από την ημερομηνία διαπίστωσης του αγώγιμουδικαιώματος ώστε οι διάδικοι να έχουν λόγο για να μην καθυστερούν τηδιαδικασία. Οι δικαστές παρακολουθούν σε τακτική βάση σεμινάρια σχετικά μεθέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε εναλλαγή, μεταφέροντας στη συνέχειαπληροφορίες σε άλλους δικαστές. Υπήρξε αύξηση του αριθμού των δικαστών στοΟικογενειακό Δικαστήριο και Κακουργιοδικείο με πρόνοια πρόσληψης ακόμα έξιδικαστών. Το στενογραφικό σύστημα αντικαταστάθηκε στα δικαστήρια ποινικήςδικαιοδοσίας, με ψηφιακό σύστημα (stenotype. Επίσης απεστάλησαν στατιστικά υποθέσεων για τα έτη2009 και 2010 σχετικά με υποθέσεις που καταχωρήθηκαν το 2007 και 2008, τα οποίαέδειχναν μείωση των καθυστερημένων υποθέσεων.
Η Κύπρος επίσης παρουσίασε τα μελλοντικά της σχέδια,τα οποία αφορούσαν τον εκσυγχρονισμό των θεσμών Πολιτικής Δικονομίας, των οποίωνοι τροποποιήσεις ήταν υπό συζήτηση, αλλά και την εφαρμογή της ψηφιακήςτεχνολογίας στη Δικαστική Υπηρεσία σε δύο φάσεις, σε πρώτη φάση την εφαρμογήτης στο Ανώτατο Δικαστήριο και Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας και σε δεύτερηφάση την εφαρμογή της στα υπόλοιπα δικαστήρια. Σε ότι αφορούσε τις παραβιάσεις του Άρθρου13, αναφέρθηκε στη θέσπιση του Ν.2(Ι)/2010 και στις πρόνοιες του, αλλά και ότιτο ΕΔΑΔ έκρινε ικανοποιητικό το ένδικο αυτό μέσο στην απόφαση Panayiv. Cyprus. Υποστήριξε ότι ο αναφερόμενος Νόμος ήταν πολύπρόσφατος για να καταδειχθεί η αποτελεσματικότητα του, παρόλο που εκδικάστηκεμόνο μια υπόθεση, στην οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι ο χρόνος των τεσσεράμισιετών εκδίκασης της υπόθεσης δεν ήταν υπερβολικός. Επίσης ενώ κατά το χρόνοεκείνο άλλες τέσσερις υποθέσεις είχαν καταχωρηθεί στη βάση του συγκεκριμένουΝόμου, οι 3 εκκρεμούσαν για ακρόαση, ενώ στην 1 επιφυλάχθηκε απόφαση[6].
Η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, μετάπου μελέτησε το Action Plan της Κύπρου με τις θέσεις της και ικανοποιήθηκε γιατη συμμόρφωση της Κύπρου, στις 11/09/2013 αποδέχθηκε την εισήγηση της Κύπρουκαι έκλεισε την υπόθεση.
Παρόλο που η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου τηςΕυρώπης ικανοποιήθηκε από τις ενέργειες και μέτρα που προέβηκε η Δημοκρατία γιαάρση των παραβιάσεων και ότι με το Ν. 2(Ι)/2010 πλέον θεσπίστηκε ένας αποτελεσματικόςεθνικός μηχανισμός δικαστικής προστασίας, προσωπικά διατηρώ τις επιφυλάξειςμου. Αρχικά και εν σχέση με το Ν. 2(Ι)/2010 παρατηρείται ότι δεν καθορίζειποιος είναι ο εύλογος χρόνος εκδίκασης μιας υπόθεσης με σαφή, συγκεκριμένα καιεπαρκώς προσδιορισμένα, αντικειμενικά κριτήριά και τούτο επαφίεται στην απόλυτηδιακριτική ευχέρεια της εκάστοτε σύνθεσης που θα εκδικάσει την υπόθεση.
Στατιστικά, παρά το γεγονός ότι ο Νόμος τέθηκε σεισχύ το 2010 και έχουν περάσει ήδη 10 χρόνια από τη θέσπιση του, δεν είναιτυχαίο ότι καταχωρήθηκαν μόνο 5 υποθέσεις για με νομική βάση το Ν. 2(Ι)/2010 [7]ενώ μόνο στη μια από τις πέντε υποθέσεις δέχτηκε το Ανώτατο Δικαστήριο τηςΚύπρου ότι υπήρξε παραβίαση τουδικαιώματος για εκδίκαση εντός εύλογου χρόνου. Όλες οι άλλες υποθέσειςαπορρίφθηκαν παρά το ότι σε κάποιες ηκαθυστέρηση στην εκδίκαση διήρκησε 5 και 6 χρόνια αντίστοιχα. Επίσης, στηνυπόθεση που δέχτηκε το Ανώτατο Δικαστήριο, ότι υπήρξε παραβίαση του εύλογουχρόνου εκδίκασης της (λόγω του ότι η έφεση εκκρεμούσε, για 4 έτη χωρίς ναορισθεί για ακρόαση), πέραν του ότι η απόφαση διαβιβάστηκε στο ΑνώτατοΔικαστήριο για να ληφθούν τα δέοντα μέτρα[8], οι4 αιτητές έλαβαν για αποζημιώσεις συνολικά το πενιχρό ποσό των €2,500 πλέονέξοδα. Σε όσες υποθέσεις απέρριψε τοΑνώτατο, άσκησε κριτική στους Αιτητές ή στους δικηγόρους τους, για όσεςαναβολές ζήτησαν, απαλλάσσοντας από την ευθύνη τα Δικαστήρια που εγκρίναν τιςαναβολές, αντίθετα στην Συνταγματική ευθύνη του Δικαστηρίου να διασφαλίζει τηναποτελεσματική εφαρμογή των θεμελιωδών δικαιωμάτων[9] ενώσυνιστά επιπρόσθετο λόγο σε κάποιο για να προσφύγει, αφού θα λογοκριθεί για τηνόλη του συμπεριφορά στη Δίκη, κατά πόσο έτυχε να ζητήσει αναβολής και για ποιολόγο. Επίσης το Ανώτατο Δικαστήριο, δενεκδίκασε τις 5 αυτές υποθέσεις με τη διαδικασία του κατ’ επειγόντως, αλλά χρειάστηκε πέραν του 1 έτους για να τιςεκδικάσει και να αποφασίσει κάτι που το θεωρώ εξ ίσου προβληματικό καιεπιπρόσθετο λόγο να περιπέσει σε αχρησία ο Ν. 2(Ι)/2010. Το πολύ μικρό ποσό τωναποζημιώσεων, που επιδικάστηκε σίγουρα είναι ένας σοβαρός λόγος για να μηναναζητήσει αυτή τη θεραπεία οποιοδήποτε άλλο θύμα παραβίασης του δικαιώματοςεκδίκασης της υπόθεσης του εντός εύλογου χρόνου, αφού δεν αξίζει το κόπο ενώπολύ πιθανόν να δυσκολευτεί να εξεύρει κάποιο ικανό δικηγόρο, λόγω του πολύμικρού ποσού αποζημίωσης που προβλέπεται ότι θα επιδικαστεί. Η άποψη μου είναιότι ο Ν. 2(Ι)/2010, μέσα από το γράμμα του αλλά και την εμπειρικήπραγματικότητα της εφαρμογής του, έχει θεσπιστεί και λειτουργεί μόνο και μόνοως ανάχωμα της προσφυγής στο ΕΔΑΔ, αφού δημιούργησε ένα νέο ένδικο μέσο πουπρέπει να εξαντληθεί για να φτάσει κάποιο θύμα αυτής της παραβίασης στο ΕΔΑΔκαι πρακτικά δεν έχει επιλύσει καθόλου το θέμα της καθυστέρησης στην εκδίκασηυποθέσεων στη Κύπρο και δεν έλυσε ούτε πρόκειται να λύσει το πρόβλημα τηςκαθυστέρησης στην εκδίκαση υποθέσεων
Επίσης σε σχέση με τον ισχυριζόμενο εκσυγχρονισμό στο Δικαστικόμας Συστήμα, κανένα από όλα τα μέτρα πουανακοίνωσε η Δημοκρατία από το 2013 στην Επιτροπή Υπουργών της Ευρώπης, δεν τοέχει εφαρμόσει μέχρι σήμερα, ενώ αυτά τα μέτρα εξακολουθούν να είναι σημείοαιχμής και αντιπαράθεσης μεταξύ Υπουργείου Δικαιοσύνης και Ανώτατου Δικαστήριούκαι μεταξύ Γενικού Εισαγγελέα και Προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου. H βελτίωση που παρουσίασε η Κύπρος στο Action Plan της μέσω της στατιστικήςμεθόδου, είναι κατά την άποψη μου παραπλανητική και δεν δείχνει τη ρεαλιστικήεικόνα του προβλήματος, και της καθυστέρησης της εκδίκασης υποθέσεων το οποίοβιώνουμε καθημερινά στα Δικαστήρια (παραπομπή).
[1] Το άρθρο 13 προστατεύει τοδικαίωμα σε παροχή αποτελεσματικής θεραπείας για παραβιάσεις των θεμελιωδώνδικαιωμάτων. Ειδικότερα όπως το έθεσε το ΕΔΑΔ στην υπόθεσηBoyle and Rice v UK, judgment of 27 April 1988, para 55.: «The effect ofArticle 13 is thus to require the provision of a domestic remedy to deal withthe substance of an “arguable complaint” under the Convention and to grantappropriate relief».
[2] Το άρθρο 13 προστατεύει τοδικαίωμα σε παροχή αποτελεσματικής θεραπείας για παραβιάσεις των θεμελιωδώνδικαιωμάτων. Ειδικότερα όπως το έθεσε το ΕΔΑΔ στην υπόθεσηBoyle and Rice v UK, judgment of 27 April 1988, para 55.: «The effect ofArticle 13 is thus to require the provision of a domestic remedy to deal withthe substance of an “arguable complaint” under the Convention and to grantappropriate relief».
[3]ECHR, PANAGIOTIS PANAYI v. CYPRUS, Application no.46370/09, FIRST SECTION, 23September 2010. Σε αυτή την υπόθεση το ΕΔΑΔ ανέφερε χαρακτηριστικά:"[it] is satisfied, in view of the legislative provisions as theystand, that the aggregate of remedies provided by Law 2(I)/2010 in cases ofexcessively long proceedings in civil and administrative cases that have beenconcluded or are pending at first instance or on appeal is effective in thesense that the remedies are in principle capable of both preventing thecontinuation of the alleged violation of the right to a hearing without unduedelay and of providing adequate redress for any violation that has alreadyoccurred"
[4] με αρ. εγγράφου DH-DD(2013)675rev,
[5]ECHR, Shacolas v. Cyprus, Application no.47119/1999
[6] Βλέπε παράγραφο18 του Actionplan
[7]1) Ιωαννίδης Μιχαήλ για την υπό διάλυση εταιρεία MichaelN Ioannides Manufacturing & Trading Ltd ν. Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας(2013) 1 ΑΑΔ1500, (2) ΜΙΧΑΗΛ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟ ΔΙΑΛΥΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ MICHAELN IOANNIDES MANUFACTURING & TRADING LTD ν. ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,Αγωγή Αρ. 1/2012, απόφαση ημερομηνίας18/6/2013 (3) ΜΑΡΙΟΣ ΗΛΙΑΔΗΣ κ.α. ν. ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,ΑΓΩΓΗ αρ. 1/2014, απόφαση ημερομηνίας31/5/2016, (4) ΚΑΟΥΛΛΑΣ κ.α. ν. ΓΕΝΙΚΟΣ ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ,Αρ.Αγωγής 1/2017,απόφαση ημερομηνίας 4/7/2018 ΖΙΑ ΕΚ ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΩΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ISMAILYUSUFΖΙΑ κ.α. ν. ΓΕΝΙΚΟΥΕΙΣΑΓΓΕΛΕΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ κ.α., ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΑΙΤΗΣΗ ΑΡ. 1/2018, απόφαση ημερομηνίας9/9/2019
[8] Διατάχθηκε δυνάμει τουΆρθρου 14(2) του Νόμου η επιτάχυνση της διαδικασίας της Έφεσης
[9] Βλέπε το άρθρο 35 τουΣυντάγματος, που αναφέρει ότι Αι νομοθετικαί, εκτελεστικαί και δικαστικαί αρχαίτης Δημοκρατίας υποχρεούνται να διασφαλίζωσι την αποτελεσματικήν εφαρμογήν τωνδιατάξεων του παρόντος μέρους, εκάστη εντός των ορίων της αρμοδιότητος αυτής
