Αντώνης Μίντζης Δικηγόρος-Νομικός Σύμβουλος
LLB LAW, LLM (Ποινική Δικαιοσύνη και Ανθρώπινα δικαιώματα) MSC (Ποινικό δίκαιοκαι Εξαρτήσεις) Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κύπρου
Η εξάρτηση δραστών από ναρκωτικές ουσίες, αδιαμφησβήτητα συνδέεται άρρηκτα μετην παραβατικότητα και το ίδιο το ποινικό σύστημα. Το είδος και η φύση τηςπαραβατικής συμπεριφοράς τους, καθιστά τους ουσιοεξαρτημένους δράστες ενδυνάμει κατηγορούμενους, ποινικά υπεύθυνους και καταληκτικά υπόλογους στην Κυπριακή Δικαιοσύνη. Στην Κύπρο, πολλοί από τους κατηγορούμενους-εξαρτημένους, οδηγούνται τελικά στις φυλακές για αδικήματα του Ν. 29/1977, γιακλοπές, ληστείες και άλλα αδικήματα του Ποινικού Κώδικα Κεφ. 154, που τελέστηκανένεκα της εξάρτησης τους. Οι περισσότεροι από αυτούς τους, είτε δηλώνουν εξυπαρχής την ενοχή τους, είτε κρίνονται ένοχοι καταληκτικά από το Δικαστήριο για ταποινικά αδικήματα που αντιμετωπίζουν, παραγνωρίζοντας, το γεγονός ότι οι ίδιοιέχουν προσαχθεί ενώπιον της Δικαιοσύνης για αδικήματα τα οποία έχουν διαπράξειένεκα της εξάρτησης τους και/ή βρίσκονταν κάτω από συνθήκες εθισμού και/ή υπότην επήρεια ναρκωτικών ουσιών. Είναι γεγονός πως πολλοί καταδικασθέντεςεκμεταλλεύονται την ευκαιρία που τους παρέχεται και ξεκινούν θεραπείααπεξάρτησης, στα παρεχόμενα θεραπευτικά προγράμματα που λειτουργούν εντός τωνΚεντρικών Φυλακών. Παρόλα αυτά, η δικαστηριακή πρακτική της επιβολής άμεσηςποινής φυλάκισης σε εξαρτημένους δράστες, θα πρέπει να μας προβληματίσειπεραιτέρω.
Ο συνήγορος Υπεράσπισης, ο οποίος αναλαμβάνει υποθέσεις εξαρτημένων δραστώνοφείλει να έχει κατανοήσει πλήρως το νομοθετικό πλαίσιο, δηλαδή το νόμο 29/77 γιααδικήματα κατοχής, χρήσης και διακίνησης ελεγχόμενων φαρμάκων, να διαχωρίζειτις ελεγχόμενες ουσίες στις κατηγορίες Α, Β και Γ και το πλαίσιο ποινής για κάθεαδίκημα. Περαιτέρω, σημαντικό νομοθέτημα το οποίο έχει την υποχρέωση ναενημερώσει τον κατηγορούμενο-εξαρτημένο πελάτη του είναι ο Ν. 41(Ι)/2016. Ο περίΘεραπείας Κατηγορούμενων Χρηστών ή Ουσιοεξαρτημένων Νόμος του 2016 (Ν.41(Ι)/2016), αποτελεί το νομοθέτημα, σχετικά με την αντιμετώπιση των εξαρτημένωνδραστών στην Κύπρο. Περαιτέρω, περιλαμβάνει πρόνοιες σχετικά με την διαδικασίαγια έκδοση διατάγματος θεραπείας, παραπομπής και ειδικές ρυθμίσεις σε σχέση μετον τρόπο λειτουργίας των κέντρων θεραπείας. Πιο συγκεκριμένα, στο άρθρο 4,προβλέπεται η ίδρυση τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής, η οποία αναλαμβάνειρόλο συμβουλευτικό προς τα αρμόδια δικαστήρια και υποβάλλει γνωμάτευση προς ταπροαναφερθέντα για σκοπούς έκδοσης του διατάγματος θεραπείας. Η συμβουλευτικήεπιτροπή και τα κέντρα θεραπείας, με την στήριξη του Αντιναρκωτικού ΣυμβουλίουΚύπρου, είναι οι βασικοί πρωταγωνιστές του Νόμου.
Το συγκεκριμένο σεμινάριο στοχεύει στην εμπεριστατωμένη ανάλυση τουσυγκεκριμένου νόμου στην πρακτική εφαρμογή, αξία και χρησιμότητα του. Για τηνπλήρη κατανόηση επιμέρους ζητημάτων και προβληματικών σημείων πουεντοπίζονται, χρησιμοποιείται η κυπριακή νομολογία. Περαιτέρω, αξιολογείται ηαναγκαιότητα ύπαρξης μιας διεπιστημονικής συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενωνφορέων αναφορικά με το ζήτημα της εξάρτησης στα ναρκωτικά. Οι δικηγόροι,Εισαγγελείς και δικαστές δεν έχουν γνώση και δεν είναι στο επιστημονικό τους πεδίο,τα διαγνωστικά κριτήρια της εξάρτησης, η υποτροπή στις ουσίες, οι θεραπευτικέςπαρεμβάσεις, η αλλαγή πλάνου θεραπείας, η υποκατάστατη θεραπεία και οιπαράγοντες επικινδυνότητας.
Αυτό το οποίο παρατηρείται είναι πως τα δικαστήρια της Κύπρου, κατά τηνεπιμέτρηση της ποινής, λαμβάνουν μεταξύ άλλων, το νομοθετικό πλαίσιο και τοανώτατο όριο ποινής που προβλέπεται για το αδίκημα, τη σχετική νομολογία τουΑνωτάτου Δικαστηρίου και τους σκοπούς επιβολής ποινής. Γίνεται ιδιαίτερη μνεία σταπροαναφερθέντα με ειδική αναφορά τους σκοπούς της ποινής, καθότι τα δικαστήριαστηρίζονται κυρίως στην ανταπόδοση του εγκλήματος, την γενική και ειδικήαποτροπή και για τους πιο αισιόδοξους στην αναμόρφωση του εξαρτημένουπαραβάτη.
Καταλήγοντας, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους, νομικούς και μη- πως ηεναλλακτική της στερητικής της ελευθερίας ποινής, με συμμετοχή των χρηστών σεθεραπευτικά προγράμματα, είναι επιβεβλημένο και αναγκαίο μέτρο για ολοκληρωμένηαντιμετώπιση και επανένταξη των ατόμων στην κοινωνία.[1]Αδιαμφησβήτητα όταν τοεξαρτημένο άτομο, δεν τύχει κατάλληλης και αποτελεσματικής θεραπείας,ουσιαστικά περιστρέφεται γύρω από τον ίδιο άξονα, ενώ οι μελέτες[2] έχουνκαταδείξει ότι είναι πιο ευάλωτος να ξανά υποτροπιάσει. Η θεραπεία των ατόμωναυτών στοχεύει ακριβώς σε αυτό το ζήτημα, στη δημιουργία ενός νέου καιπαραγωγικού ατόμου.[3] Είναι επίσης αποδεδειγμένο από τις αποφάσεις τωνκυπριακών δικαστηρίων πως η κατασταλτική πολιτική δεν έχει επιφέρει τα επιθυμητάαποτελέσματα στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Δεν καταπολεμά την εξάρτηση από τις ναρκωτικές ουσίες αλλά τιμωρεί τον δράστη για την πράξη, αφήνοντας τηνεξάρτηση στο περιθώριο. Η συγκροτημένη και αποτελεσματική θεραπεία σεσυνδυασμό με την παραγωγή κινήτρων για συγκράτηση και ολοκλήρωση τηςθεραπείας μπορεί να επιφέρει πραγματικά πολύτιμα οφέλη όχι μόνο στον ίδιο τονεξαρτημένο χρήστη αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία.
[1]Δήμητρα Σορβατζιώτη, ‘Το Εφαρμοσμένο Μοντέλο του Ειδικού Δικαστηρίου για τη Θεραπεία από την Εξάρτηση Ναρκωτικών Ουσιών’ «Εξαρτήσεις» 28/17 [2018] 95-114.
[2] Shelley Johnson Listwan Jody L. Sundt Alexander M. Holsinger Edward J. Latessa, The Effect of Drug Court Programmingon Recidivism: The Cincinnati Experience, CRIME & DELINQUENCY / JULY 2003, σελ. 390- 399.
[3] Συμεωνίδου-Καστανίδου Ε. (2017). Μεταξύ θεραπείας και καταστολής: Η ποινική μεταχείριση των εξαρτημένων δραστών αξιόποινων πράξεων. Ποιν. Δικ τ.11
